Należyta staranność w kontekście udziału w procederze karuzeli VAT-owskiej

karuzela VAT

Karuzela VAT-owska to jedno z najpoważniejszych i najczęściej spotykanych przestępstw podatkowych w Europie. Proceder ten polega na wyłudzaniu podatku VAT poprzez tworzenie fikcyjnych transakcji handlowych między firmami z różnych krajów Unii Europejskiej. Pomimo, że szczyt procederu karuzel podatkowych miał miejsce kilka lat temu, to jednak przedsiębiorcy nadal powinni dbać o swój interes i pilnować, aby nie zostać zamieszanym w nielegalny obrót towarami. W związku z tym, aby przeciwdziałać temu zjawisku, przedsiębiorcy muszą zachować szczególną staranność w prowadzeniu swojej działalności gospodarczej. W niniejszym artykule przyjrzymy się, czym jest należyta staranność w kontekście karuzeli VAT-owskiej oraz jak przedsiębiorcy mogą jej dochować.

Spis treści:

  1. Co to jest karuzela VAT-owska?
  2. Należyta staranność – co to oznacza?
  3. Jak dochować należytej staranności?
  4. Konsekwencje niedochowania należytej staranności
  5. Podsumowanie

Co to jest karuzela VAT-owska?

Karuzela VAT-owska to mechanizm, w którym kilka firm (często z różnych krajów) bierze udział w serii fikcyjnych transakcji handlowych mających na celu wyłudzenie podatku VAT. Schemat ten zazwyczaj wygląda następująco:

  1. Podmiot A (Producent):
    • Produkuje lub nabywa towar (np. elektronika, odzież) i sprzedaje go do Podmiotu B.
    • Transakcja odbywa się bez VAT (np. wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów).
  2. Podmiot B (Dystrybutor):
    • Nabywa towar od Podmiotu A i sprzedaje go Podmiotowi C.
    • Na tej transakcji Podmiot B dolicza VAT i jest zobowiązany do odprowadzenia go do urzędów skarbowych.
    • Podmiot B nie płaci VAT-u, a zamiast tego znika z rynku, co czyni go „znikającym podatnikiem”.
  3. Podmiot C (Kolejny dystrybutor lub hurtownik):
    • Nabywa towar od Podmiotu B, płacąc VAT.
    • Podmiot C może sprzedać towar Podmiotowi D, ponownie doliczając VAT do transakcji.
  4. Podmiot D (Ostateczny nabywca):
    • Kupuje towar od Podmiotu C i może odzyskać VAT od urzędów skarbowych, twierdząc, że nabył go zgodnie z przepisami.
  5. Przywrócenie do Podmiotu A:
    • Po serii transakcji towar wraca do Podmiotu A lub innego podmiotu, a cały schemat powtarza się.
    • Podmiot C i D mogą być fikcyjne, a cały proces może być powtarzany wiele razy.

Należyta staranność – co to oznacza?

Należyta staranność to termin, który oznacza, że przedsiębiorca powinien dołożyć wszelkich starań, aby upewnić się, że jego działania są zgodne z prawem i nie przyczyniają się do nielegalnych działań. W kontekście karuzeli VAT-owskiej oznacza to, że przedsiębiorca musi podjąć odpowiednie kroki, aby sprawdzić wiarygodność swoich kontrahentów i transakcji.

Jak dochować należytej staranności?

  1. Weryfikacja kontrahentów:
    • Sprawdzenie, czy firma jest zarejestrowana w odpowiednich rejestrach (KRS, CEIDG).
    • Weryfikacja numeru VAT UE w systemie VIES.
    • Zebranie informacji na temat historii firmy, jej siedziby, zarządu oraz rzeczywistej działalności
    • Weryfikacja koncesji, pozwoleń na prowadzenie konkretnej działalności gospodarczej
    • Prawidłowa reprezentacja kontrahenta
    • Sprawdzenie czy kontrahent ma odpowiednie zaplecze techniczne i organizacyjne
  2. Dokumentacja transakcji:
    • Posiadanie pełnej dokumentacji dotyczącej transakcji (umowy, faktury, dokumenty transportowe).
    • Upewnienie się, że dokumenty są kompletne i zgodne z rzeczywistością.
  3. Analiza ekonomiczna transakcji:
    • Sprawdzenie, czy transakcja ma sens ekonomiczny i nie jest zbyt korzystna, aby była prawdziwa.
    • Zastanowienie się, czy warunki transakcji są typowe dla branży.
  4. Regularne audyty i szkolenia:
    • Przeprowadzanie regularnych audytów wewnętrznych w celu wykrycia nieprawidłowości.
    • Szkolenie pracowników w zakresie identyfikacji potencjalnych oszustw VAT-owskich.

Weryfikację informacji formalnych o kontrahencie (wpisanie do odpowiednich rejestrów, posiadanie koncesji, pozwoleń itd.) należy powtarzać w trakcie trwania relacji biznesowych, gdyż mogą one ulec zmianie w przypadku nieuczciwego partnera biznesowego.Przykład praktyczny

Załóżmy, że firma X, zajmująca się handlem elektroniką, nawiązuje kontakt z nowym kontrahentem, firmą Y, z innego kraju UE. Aby dochować należytej staranności, firma X powinna:

  1. Sprawdzić rejestrację firmy Y w systemie VIES i upewnić się, że posiada ważny numer VAT UE.
  2. Zgromadzić informacje o firmie Y, takie jak adres siedziby, dane zarządu oraz opinie innych klientów.
  3. Przeanalizować oferowaną cenę towaru – jeśli jest zbyt niska, należy zastanowić się, czy nie jest to próba oszustwa.
  4. Zachować wszystkie dokumenty dotyczące transakcji, w tym umowy, faktury i dokumenty przewozowe.

Konsekwencje niedochowania należytej staranności

Niedochowanie należytej staranności może prowadzić do poważnych konsekwencji, zarówno finansowych, jak i prawnych. Przedsiębiorca może zostać obciążony odpowiedzialnością za niezapłacony podatek VAT, a także może ponieść karę finansową. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego podatnicy nie mogą skorzystać z prawa do pomniejszenia podatku należnego o naliczony z faktur zakupowych, jeżeli w sposób rzetelny i staranny nie zweryfikowali kontrahenta, a same faktury nie dokumentowały rzeczywistych dostaw. (wyrok z NSA z 6 września 2022 r. sygn. I FSK 991/18). Nie można również zapomnieć, że firma może stracić reputację i zaufanie klientów oraz partnerów biznesowych. 

Podsumowanie

Dochowanie należytej staranności jest kluczowe dla przedsiębiorców, którzy chcą uniknąć uwikłania się w proceder karuzeli VAT-owskiej. Weryfikacja kontrahentów, staranna dokumentacja transakcji oraz regularne audyty wewnętrzne to podstawowe kroki, które mogą pomóc w zabezpieczeniu firmy przed tego typu oszustwami. Pamiętajmy, że w walce z karuzelą VAT-owską liczy się każda, nawet najdrobniejsza, staranność. 

W przypadku wątpliwości oraz sporów z administracją skarbową zachęcamy do kontaktu z Areti, gdzie doświadczeni prawnicy chętnie udzielą wsparcia. Sprawy karuzel podatkowych są szczególnie zawiłe, a ich konsekwencje mogą być dramatyczne dla budowanej wiele lat firmy przedsiębiorcy.

/Autor