Przedsiębiorcy, zwłaszcza z branży transportowej, od kilku lat mierzą się z ustawą z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi, która skrótowo nazywana jest ustawą SENT. Ustawa ta wprowadziła system kar pieniężnych za jej nieprzestrzeganie, w szczególności za błędy związane z wypełnianiem zgłoszenia SENT.
Spis treści:
- Wysokość kar
- Miarkowanie kary. Czy jest stosowane?
- W jakich wypadkach możliwe jest odstąpienie od nałożenia kary?
- Ważny interes prywatny i publiczny. Jak je określić?
- Stosowanie zasady proporcjonalności
Wysokość kar
Kary są stosunkowo wysokie, gdyż wynoszą od 1000 zł do 20.000 zł za każde naruszenie procedury SENT. Przy czym najczęściej kary określone zostały w przedziale 10.000 zł – 20.000 zł. Należy podkreślić, że kary te są nakładane za każde, nawet najmniejsze naruszenie procedury SENT. W związku z czym w przypadku kontroli prowadzonej przez właściwy urząd celno-skarbowy mogą zostać wykryte wielokrotne naruszenia procedury i wówczas za każdy błąd nakładana jest taka sama, sztywno określona kara. Wówczas kara może być już znaczącej wysokości.
Miarkowanie kary. Czy jest stosowane?
Odnosząc się do procedury nakładania kar należy podkreślić, że organ nie ma żadnej możliwości miarkowania kary. Sytuacja jest niestety zerojedynkowa i jeżeli wykryte zostanie naruszenie procedury SENT wówczas organ co do zasady musi nałożyć karę w określonej przez ustawodawcę wysokości. W ustawie nie przewidziano żadnych widełek wysokości kar, czy też uwzględniania powagi i znaczenia popełnionego naruszenia. Sprawa wydaje się prosta i zasadniczo celem takiego systemu karania była klarowność procedury i możliwie szybkie ograniczenie naruszeń prawa w obszarze transportu towarów wrażliwych.
W jakich wypadkach możliwe jest odstąpienie od nałożenia kary?
Powyżej wspomniałem, że co do zasady organ prowadzący postępowanie musi nałożyć karę w przypadku wykrycia naruszenia procedury SENT, jednak ustawodawca przewidział od tego dwa wyjątki. Możliwe jest odstąpienie od nałożenia kary w przypadku wystąpienia ważnego interesu podmiotu objętego postępowaniem lub interesu publicznego. Organ może odstąpić od nałożenia kary z urzędu lub na wniosek tego podmiotu. Odstąpienie od nałożenia kary zostało uwarunkowane tym, odstąpienie to:
1) nie stanowi pomocy publicznej albo
2) stanowi pomoc de minimis albo pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, udzieloną z uwzględnieniem warunków dopuszczalności tej pomocy, określonych w przepisach prawa Unii Europejskiej, albo
3) stanowi pomoc publiczną spełniającą warunki określone w przepisach wydanych na podstawie ust. 4.
Ważny interes prywatny i publiczny. Jak je określić?
Pojęcia ważnego interesu prywatnego i interesu publicznego są pojęciami niedookreślonymi i w związku z tym należy zwrócić szczególną uwagę na orzecznictwo sądów administracyjnych. Przy czym należy zaznaczyć, że linia orzecznicza sądów administracyjnych ulegała dynamicznym zmianom na przestrzeni ostatnich lat.
Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 czerwca 2023 r. (sygn. akt: II GSK 1397/22) –
“Pojęcie „interes publiczny”, o którym mowa w art. 24 ust. 3 ustawy o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi, stanowi generalną klauzulę odsyłającą prawa administracyjnego. Stosowanie tej klauzuli wiąże się z realizacją określonej polityki państwa. Jest oczywiste, że treść kryteriów „interesu publicznego” – jako kategorii otwartej – wymaga konkretyzacji w procesie stosowania prawa. Ustalanie kryteriów otwartych, w przypadku pojęcia „interes publiczny” o którym mowa w art. 24 ust. 3 ustawy o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi, wiąże się z koniecznością dokonania ocen szczegółowych, odnoszących się do danych okoliczności sprawy, a więc sytuacji prawnej. W kategorii oceny szczegółowej mieści się wskazane przez sąd pierwszej instancji zagadnienie, „czy podmiot odpowiedzialny za naruszenie prowadził działalność zgodną z prawem i czy w związku z tym naruszeniem doszło do uchybienia w zapłacie należnych podatków”. Podobnie ocenny charakter ma kwestia wagi „nieistotnych” omyłek i błędów w zgłoszeniu SENT”.
Z kolei w innym orzeczeniu z dnia 13 stycznia 2023 r. (sygn. akt II GSK 684/22) Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że “Pojęcie interesu publicznego, określonego w przepisach ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 708 ze zm.), należy rozumieć szerzej niż tylko jako przestrzeganie prawa poprzez realizację nałożonych obowiązków. Obejmuje ono bowiem takie elementy jak: proporcjonalność danej kary, stosunek kar nałożonych za przewozy dokonywane w tym samym czasie tym samym transportem do dochodu przewoźnika z tych przewozów, ustalenie, czy stwierdzone uchybienia stwarzają realne zagrożenia interesów Skarbu Państwa, czy są dokonywane w ramach oszustwa czy też innych przestępstw, czy nałożenie kary pieniężnej na skarżącego miało charakter prewencyjny i dyscyplinujący w odniesieniu do kolejnych przewozów. Ważnego interesu przewoźnika nie można utożsamiać z jego subiektywnym przekonaniem o potrzebie odstąpienia od nałożenia kary pieniężnej. Niewątpliwie nadzwyczajne, losowe sytuacje jak utrata możliwości wywiązania się z zobowiązań, utrata możliwości zarobkowania, trudności finansowe, które w konkretnych okolicznościach wiązałyby się z esu zobowiązanego, w szczególności dla realizacji podstawowych potrzeb bytowych osób zobowiązanych i ich rodzin skutkujące brakiem możliwości uregulowania nałożonej kary, przesądzają o wystąpieniu ważnego interesu przewoźnika”.
Powyższe orzeczenia są jedynie przykładami, które powinny być brane pod uwagę każdorazowo przy ustalaniu czy w danym, konkretnym przypadku zachodzą ustawowe przesłanki uzasadniające odstąpienie od nałożenia kar pieniężnej. Orzecznictwo w tym temacie jest niezmiernie bogate i jest podstawą dla ustalenia właściwego rozumienia w/w przesłanek odstąpienia od nałożenia kar.
Stosowanie zasady proporcjonalności
Przesłanki ważnego interesu prywatnego oraz interesu publicznego powinny być każdorazowo rozpatrywane z uwzględnieniem zasad wynikających z ustawy Prawo przedsiębiorców tj. zasady proporcjonalności oraz zasady zaufania do organów państwa. Zgodnie z art. 12 ustawy prawo przedsiębiorców – Organ prowadzi postępowanie w sposób budzący zaufanie przedsiębiorców do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania. Wobec tego organ nakładając na przedsiębiorcę karę pieniężną musi za każdym razem zważyć czy jest ona proporcjonalna względem popełnionego naruszenia prawa oraz Ponadto należy przeanalizować czy kara pieniężna nie spowoduje zachwiania zaufania do organów państwa.
Biorąc pod uwagę linię orzeczniczą sądów administracyjnych oraz przytoczone powyżej przepisy prawa uważamy, że w wielu przypadkach warto podejmować działania w celu uniknięcia nałożenia kary w procedurze SENT. Podjęcie intensywnych czynności na możliwie wczesnym etapie oczywiście zwiększa możliwości działania, przy czym niejednokrotnie dopiero na etapie postępowania przed sądem administracyjnym sprawy mają swoje pozytywne zakończenie.
Zachęcamy do kontaktu wszystkich przedsiębiorców objętych postępowaniami SENT.